Metodyzm wyłonił się w XVIII w. z Kościoła anglikańskiego. Wiązało się to z działalnością księży Jana i Karola Wesleyów, duchownych anglikańskich, z których dominującą rolę odegrał Jan. Urodził się 17 czerwca 1703 r. w Epworth, w hrabstwie Lincoln (Anglia). Ogromny wpływ na jego duchowy rozwój miała matka Zuzanna. Po pięcioletniej edukacji pod jej kierownictwem rozpoczął naukę w kartezjańskiej szkole (elitarna szkoła z tradycją kościelną dla chłopców z zamożnych rodzin) w Londynie, a od 1720 r. w Christ Church College w Oksfordzie. Tu kształcił się aż do święceń na diakona, które przyjął w 1725 r. Następnego roku otrzymał tytuł fellow (adiunkt) w Lincoln College w Oksfordzie, gdzie prowadził wykłady z greki i logiki. Trzy miesiące później zdobył stopień magistra nauk wyzwolonych. Przez następne dwa lata (1727-1729) pełnił obowiązki wikariusza w Epworth. Tu został też wyświęcony na prezbitera (wrzesień 1728 r.). W tym czasie w Oksfordzie przebywał jego brat Karol, który zorganizował grupę o charakterze pietystycznym. Ironicznie zaczęto ją określać jedną z nazw: klub świętych, mole biblijne, świętoszki, metodyści. Do dziś przetrwało to ostatnie określenie. Po powrocie do Oksfordu Jan przyłączył się do nich i stał się duszą tego kręgu.
Po śmierci ojca (1735 r.) Jan i Karol udali się do Ameryki, by w Georgii prowadzić pracę misyjną wśród Indian. Skończyło się na pracy duszpasterskiej wśród osadników. Podczas rejsu zetknęli się z grupą braci morawskich, którym przewodził biskup Dawid Nitschmann. Jan Wesley zafascynował się ich religijną postawą. Spokój, który zachowali w czasie burzy zainspirował go do przemyśleń nad własną pobożnością. Po powrocie do Anglii, w 1738 r. nawiązał kontakt z grupą braci morawskich.Uczestniczył w ich nabożeństwach. Podczas jednego z nich, 24 maja 1738 r. w Londynie przy ul. Stara Brama, w czasie czytania broszury pt. Przedmowa Lutra do Listu apostoła Pawła do Rzymian, doznał – jak to sam określił – „niezwykłego rozgrzania serca”. Trzy dni wcześniej podobnego przeżycia doświadczył jego brat Karol. Doświadczenia te zaowocowały rozwojem ożywienia religijnego.
Dużą rolę w rozwoju ruchu metodystycznego odegrał ks. Jerzy Whitefield, który w miejscowości Kingswood rozpoczął działalność kaznodziejską wśród górników. Niebawem zbudowano tu czteroklasową szkołę podstawową i miejsce to zaczęło promieniować swoimi wartościami na całą Anglię. W 1739 r. Jan Wesley zakupił przy ul. City Road w Londynie ludwisarnię – starą odlewnię żelaza, która po adaptacji stała się centrum życia metodystycznego. Wesley, podróżując po kraju i głosząc Ewangelię, zakładał stowarzyszenia metodystyczne i klasy, które były odpowiednikiem dzisiejszych grup duchowego wzrostu. Na 25 czerwca 1744 r. zaprosił do Londynu kilku pastorów anglikańskich, którzy sprzyjali jego działalności oraz głównych kaznodziejów świeckich ruchu metodystycznego, aby otrzymać od nich radę, jak najskuteczniej prowadzić rozpoczęte dzieło. Byli to: Jan Hodges (Walia), Henryk Piers (Bexley), Samuel Taylor, Jan Meritom, Tomasz Richards, Tomasz Maxfeld, Jan Bennet, Jan Downem i oczywiście Karol Wesley. Przyjmuje się, że spotkanie to było pierwszą konferencję metodystyczną.
Celem zabezpieczenia mienia ruchu metodystycznego oraz zapewnienia jego ciągłości prawnej Jan Wesley zarejestrował w kancelarii królewskiego sądu (28 marca 1784 r.) dokument pod nazwą „The Deed ofDeclaration” (tzn. formalne oświadczenie woli). Fakt ten należy uznać za akt otrzymania osobowości prawnej stowarzyszeń metodystycznych. Na podstawie tego dokumentu Wesley uczynił Konferencję metodystyczną organem, który decydował w sprawach wymagających prawnej reprezentacji. Deklaracja ta zawierała również zasady funkcjonowania Konferencji i kaznodziejów metodystycznych.
W 1784 r. Wesley nadał ostateczny kształt metodyzmowi amerykańskiemu, który rozwinął się w latach sześćdziesiątych XVIII w. Pionierami metodyzmu na gruncie amerykańskim byli: Robert Strawbridge i Philip Embury. Później dołączył do nich Thomas Webb. Systematyczny rozwój ruchu metodystycznego wymagał większej liczby kaznodziejów. Wesley, rozumiejąc potrzeby misyjne na kontynencie amerykańskim, wysłał tam w latach 1769-1774 ośmiu swoich kaznodziejów. Wśród nich był również jego główny współpracownik Thomas Rankin, który nadzorował pracę kaznodziejów wędrownych i wyznaczał miejsce ich służby. Po sześciu miesiącach pobytu w Ameryce zorganizował on pierwszą metodystyczną Konferencję Doroczną. Dążenia niepodległościowe w Ameryce oraz brak duchowieństwa anglikańskiego doprowadziły w konsekwencji do powstania niezależnego Kościoła Metodystycznego. Stało się to podczas tzw. Konferencji Gwiazdkowej obradującej 24 grudnia 1784 r.Na tej konferencji dr Thomas Coke konsekrował Francisa Asbury’ego na biskupa. Akt ten należy uznać za oficjalne narodziny Episkopalnego Kościoła Metodystycznego w Ameryce. Przez długi okres działało tam kilka innych wyznań metodystycznych, które stopniowo łączyły się z sobą, by w 1968 r. powołać do życia Zjednoczony Kościół Metodystyczny (The United Methodist Church). Jego integralną część stanowi dziś Kościół Ewangelicko-Metodystyczny w RP.
Na ziemiach polskich metodyzm pojawił się już w drugiej połowie XIX w. Pierwsze parafie powstawały na Pomorzu i Śląsku. W 1920 r. z Ameryki przybyła do Polski Misja Południowego Episkopalnego Kościoła Metodystycznego. Jej szefem był ks. L.G. White. Główne ośrodki Misji zostały otwarte w Warszawie i okolicy, Lwowie, Poznaniu, Baranowicach i Wilnie. Do misji amerykańskiej dołączone zostały 4 zbory metodystyczne z rodowodem niemieckim: Gdańsk, Chodzież, Grudziądz i Czarny Las. Pierwsza Konferencja Doroczna Misji w Polsce i Gdańsku obradowała w sierpniu 1922 r. w Klarysewie k. Warszawy. Powołano do życia instytucje oświatowe: Szkołę Języka Angielskiego w Warszawie i gimnazjum koedukacyjne w Klarysewie, a także miesięcznik „Pielgrzym Polski”. Pierwszym Polakiem, który został ordynowany w 1924 r. na duchownego był Władysław Dropiowski. W 1938 r. ks. Konstanty Najder jako pierwszy Polak otrzymał nominację na superintendenta okręgu.
W latach II wojny światowej metodyści podjęli służbę patriotyczną. Otwarto Wyższą Szkołę Biblijną, prowadzono koncerty i wykłady, niesiono pomoc więźniom Pawiaka i mieszkańcom getta. Od 1942 r. odbywały się też spotkania przedstawicieli różnych Kościołów, którzy powołali później Tymczasową Radę Ekumeniczną. Kościół uzyskał legalizację prawna na podstawie dekretu z moca ustawy z dnia 16 października 1945 r. Po II wojnie światowej, na zaproszenie ewangelickich działaczy mazurskich, metodyści podjęli ożywioną działalność misyjna na Mazurach. Nawiązując do nazewnictwa światowego, Konferencja Doroczna w Ostródzie w dniu 21 kwietnia 1990 r. uchwaliła zmianę nazwy z Kościół Metodystyczny na Kościół Ewangelicko-Metodystyczny. Na tej Konferencji przyjęto również deklarację o współpracy i wzajemnym uznaniu urzędów, sakramentów i wymianie kazalnic z Kościołem Ewangelicko-Reformowanym. W 1994 r. takie porozumienie zawarto również z Kościołem Ewangelicko-Augsburskim. W czerwcu 1995 r. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uchwalił ustawę o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego w RP.
Kościół Ewangelicko-Metodystyczny w Polsce działa na podstawie Prawa Wewnętrznego, które uchwalane jest przez Konferencję Doroczna oraz na podstawie Ustawy z dnia 30 czerwca 1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dziennik Ustaw, nr 98, poz. 479) oraz Ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dziennik Ustaw, nr 29, poz. 155). Kościół posiada osobowość prawną jako całość. Osobowość prawną posiadają również poszczególne parafie.
Kościół stanowi część składową światowego metodyzmu, utrzymuje, pielęgnuje i rozwija braterskie stosunki z innymi Kościołami metodystycznymi na całym świecie przez wspólnotę modlitwy, wiary, sakramentów i obrządków” – czytamy w Prawie Wewnętrznym Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego w RP (Artykuł 2. 2). Poprzez swoich przedstawicieli wybranych przez najwyższy organ władzy synodalnej, jaką jest dla Kościoła w Polsce Konferencja Doroczna, wchodzi w skład Konferencji Generalnej Zjednoczonego Kościoła Metodystycznego oraz Konferencji Centralnej Europy Środkowej i Południowej tegoż Kościoła.
(Opr. na podstawie :bp dr Edward Puślecki, Kościół Ewangelicko-Metodystyczny, w : W drodze za Chrystusem. Kościoły chrześcijańskie w Polsce mówią o sobie, Kraków 2009)